Από το ημερολόγιο ενός φοιτητή - Καλοκαίρι του 1974

Στη φωτογραφία οι έφεδροι ανθυπολοχαγοί του 304 Τ.Ε. από αριστερά προς δεξιά: Γιαννάκης Κολνάκος, Νίκος Νεοκλέους, Νίκος Τούμπας και Στέλιος Βασιλειάδης. .

Δημοσιεύουμε σήμερα ένα ημερολόγιο-χρονικό των τραγικών γεγονότων του Ιούλη και Αυγούστου του 1974, στο πολύπαθο νησί μας.Ο Νίκος Νεοκλέους,πρωτοετής φοιτητής στο τμήμα Πολιτικών Μηχανικών του ΕΜΠ,καταγράφει επιγραμματικά τα γεγονότα,όπως ο ίδιος τα βίωσε,χωρίς σχόλια και προσωπικές ερμηνείες.Πιστεύουμε, πως γι΄αυτόν ακριβώς το λόγο,το ημερολόγιο έχει ιδιαίτερη σημασία.Εδώ,ο Ιστορικός του μέλλοντος θα βρει πλούσιο υλικό για την περίοδο της Τουρκικής Εισβολής(1η και 2η φάση) αλλά και για τα γεγονότα που προηγήθηκαν.

Τετάρτη 10 Ιουλίου: Πολυτεχνείο Αθήνα. Τελευταία μέρα εξετάσεων.
Παρασκευή 12 Ιουλίου: Φτάνω στην Κύπρο. Μεταβαίνω στην Πάφο.
Σάββατο 13 Ιουλίου: Πηγαίνω στο χωριό μου (Επισκοπή Πάφου).
Δευτέρα 15 Ιουλίου: Το πρωί γίνεται πραξικόπημα. Κατεβαίνω στην Πάφο και παίρνω όπλο. Ανεβαίνω σε ένα από τα φορτηγά της φάλαγγας που ετοιμάζεται για να αναχωρήσει. Πηγαίνουμε προς Λευκωσία για αντίσταση. Στη Λεμεσό μας καθηλώνουν με πυρά στην παραλία. Τη νύχτα την βγάζω στην ταράτσα της Μητρόπολης Λεμεσού.
Τρίτη 16 Ιουλίου: Το πρωί η μάχη σταματά. Επιστρέφω στην Πάφο με λαντρόβερ. Το απόγευμα η Πάφος παραδίδεται. Δίνω το όπλο μου σε ένα γείτονα αστυνομικό και πηγαίνω στο χωριό μου.
Τετάρτη 17 Ιουλίου: Καλούν τους εφέδρους αξιωματικούς να παρουσιαστούν στο στρατό. Αγνοώ την πρόσκληση.
Σάββατο 20 Ιουλίου: Με ξυπνά η μητέρα μου στις 6 το πρωί. Τουρκική εισβολή. Κατατάσσομαι στο στρατό. Μεταβαίνω στην Ανωτέρα (Πέμπτη Ανωτέρα Τακτική Διοίκηση της Εθνικής Φρουράς). Ο Διοικητής της Ανωτέρας με στέλνει στο Μούτταλλο (Τουρκική συνοικία της Πάφου) και αναλαμβάνω καθήκοντα ως έφεδρος ανθυπολοχαγός στην πρώτη γραμμή. Αρχίζει η μάχη. Βάζουμε κατά του μιναρέ που έχει γίνει φυλάκιο - πολεμίστρα. Ο χειριστής του μπρεν δίπλα μου τραυματίζεται στο πρόσωπο.
Κυριακή 21 Ιουλίου: Παραδίδεται ο Μούτταλλος. Επιστρέφω στην Ανωτέρα. Με στέλλουν στα Μαντριά. Στο δρόμο πριν τη Γεροσκήπου μας κάνει επίθεση τουρκικό αεροπλάνο. Δεν υπάρχουν θύματα. Στα Μαντριά κάνουμε επίθεση με πυρ και κίνηση και τα καταλαμβάνουμε. Παίρνω την τουρκική σημαία που είχαν στην πύλη του χωριού. Το βράδυ κοιμάμαι σε ένα σπίτι στα Μαντριά.
Δευτέρα 22 Ιουλίου: Κάνουμε εκκαθάριση μέχρι τη θάλασσα. Μετά πηγαίνουμε στη Σουσκιού. Οι Τούρκοι είχαν ήδη φύγει. Το βράδυ κοιμάμαι στην Ανωτέρα.
Τρίτη 23 Ιουλίου: Στις 6 η ώρα ξεκινάμε μία διμοιρία με ένα φορτηγό για την Αυδήμου για εκκαθάριση. Στην Αυδήμου υπάρχει ήδη στρατός από τη Λεμεσό και επιστρέφουμε πίσω στην Πάφο. Το απόγευμα πηγαίνω στο χωριό με την τουρκική σημαία στον κόρφο.
Τετάρτη 24 Ιουλίου: Παρουσιάζομαι στην Ανωτέρα το πρωί και με στέλνουν στο Δεύτερο Γυμνάσιο Πάφου. Μπαίνω στο 304 ΤΕ ως Διμοιρίτης των όλμων 60 χιλιοστών, στο Λόχο Υποστήριξης.
Πέμπτη 25 Ιουλίου: Συλλαμβάνουν τους χωριανούς μου που ήρθαν με λεωφορείο να παραδώσουν τα κυνηγετικά τους όπλα και τσακώνομαι με τον Παπακλεοβούλου (Μόνιμο Αξιωματικό της Εθνικής Φρουράς) μέχρι να τους αφήσει ελεύθερους να γυρίσουν στο χωριό.
Σάββατο 27 Ιουλίου: Το Τάγμα ετοιμάζεται να ξεκινήσει για το Σταυροβούνι. Πριν ξεκινήσουμε κατεβάζουν κάποιους επιλεκτικά από τα αυτοκίνητα. Από το Σταυροβούνι μας παίρνουν στη Νήσου, όπου στρατοπεδεύουμε κάτω από τις ελιές.
Κυριακή 28 Ιουλίου: Τις νύχτες κάνει κρύο. Σκάβω χαράκωμα και βάζω μέσα ποκαλάμες και κοιμάμαι τυλιγμένος στην κουβέρτα. Μπορούμε να πηγαίνουμε στο χωριό για καφέ. Τα τσιγάρα είναι δωρεάν.
Δευτέρα 29 Ιουλίου: Οι στρατιώτες είναι αγανακτισμένοι γιατί έχουν την εντύπωση ότι μας στέλνουν από την Πάφο στην πρώτη γραμμή για να σκοτωθούμε.
Τρίτη 6 Αυγούστου: Το μεσημέρι ξεκινάμε προς άγνωστη κατεύθυνση. Στον παραλιακό δρόμο, πριν τη Βασίλεια, κατά τις 10 το βράδυ, μας χτυπάνε τα τουρκικά πλοία. Φορτηγά με τρομοκρατημένους στρατιώτες του 256 ΤΠ επιστρέφουν από Λάπηθο-Καραβά. Μας είπαν ότι το Τάγμα τους αποδεκατίστηκε. Κάποιος μου είπε ότι ο Ανθυπολοχαγός Μπιτσάκης με τον οποίο είχαμε υπηρετήσει μαζί στα Χαλάσματα της Πεντάγιας τον προηγούμενο χρόνο, είχε σκοτωθεί στη Λάπηθο. Αρκετοί στρατιώτες του Τάγματός μας λιποτακτούν. Το βράδυ κοιμάμαι στα χαρακώματα των ΛΟΚ.
Τετάρτη 7 Αυγούστου: Το πρωί πηγαίνουμε στις λεμονιές, κοντά στη Βασίλεια. Με διαταγή του Διοικητή ξεφορτώνουμε τα πυρομαχικά από τα φορτηγά. Μισή ώρα μετά αρχίζει το πυροβολικό από τον Πενταδάχτυλο να μας βάζει με θεριστικές βολές. Τα βλήματα σκάνε δίπλα μας. Καταφέρνω να διαφύγω μαζί με τον  Χριστάκη (μεγαλύτερο αδελφό μου που ήταν στη Διμοιρία μου) δια μέσου ενός ρυακιού. Διψώ πολύ. Ζητώ από κάποιους ξένους δημοσιογράφους λίγο νερό. Δεν μου δίνουν. Βρίσκω ένα πηγάδι και βγάζω ένα  κουβά νερό. Είναι γλυφό… Το Τάγμα είχε ένα νεκρό και 30 τραυματίες. Επιστρέφουμε στα Πάναγρα όπου κοιμόμαστε το βράδυ.
Πέμπτη 8 Αυγούστου: Το πρωί παίρνουμε διαταγή να φύγουμε για τη Φιλιά. Σε μένα ο Διοικητής δίνει διαταγή μαζί με τρεις στρατιώτες  να επιστρέψουμε πίσω στη Βασίλεια να φέρουμε τα εγκαταλειμμένα όπλα. Βρίσκουμε δύο πολυβόλα και πολλά πυρομαχικά. Δίπλα στα πυρομαχικά υπάρχει φωτιά, την οποία σβήνουμε. Ένα στρατιωτικό ελικόπτερο περιφέρεται πάνω από το χωριό. Κρυβόμαστε στις λεμονιές να μην μας δει. Παίρνουμε μόνο τα πολυβόλα και επιστρέφομε στη Φιλιά, όπου έχει στρατοπεδεύσει το Τάγμα. Το βράδυ ο Διοικητής μου δίνει εντολή να πάω πίσω στη Βασίλεια να φέρω και τα πυρομαχικά. Ο Χριστάκης μου λέει να μην πάω, γιατί είναι πολύ επικίνδυνο. Δεν μπορώ ν αρνηθώ διαταγή. Παίρνω ένα φορτηγό και μερικούς στρατιώτες και πηγαίνω πίσω. Φορτώνουμε τα πυρομαχικά και επιστρέφουμε αργά το βράδυ.
Παρασκευή 9 Αυγούστου: Παραμένουμε στη Φιλιά και ανασυντασσόμαστε. Εξακολουθούν να έρχονται στρατιώτες που είχαν αποκοπεί από το Τάγμα στη Βασίλεια.
Δευτέρα 12 Αυγούστου: Είμαστε στη Φιλιά. Παίρνω τα αποτελέσματα των εξετάσεών μου. Έχω κοπεί στη Χημεία και τα Μαθηματικά.
Τρίτη 13 Αυγούστου: Μεταφερόμαστε στη Μόρφου. Στρατοπεδεύουμε στο Πάρκο, εκεί όπου κάθε χρόνο γινόταν το φεστιβάλ πορτοκαλιού.
Τετάρτη 14 Αυγούστου: στις 3 τα χαράματα ο Διοικητής καλεί τους Αξιωματικούς και μας εξηγεί την αποστολή μας. Αγία Μαρίνα για επιβράδυνση του εχθρού και μετά κάπου στους πρόποδες του Τροόδους. Ξεκινάμε για την Αγία Μαρίνα Σκυλλούρας. Εκεί βγάζουμε χαρακώματα και ετοιμάζουμε αμυντική γραμμή. Το βράδυ κοιμόμαστε στα χαρακώματα.
Πέμπτη 15 Αυγούστου: Αρχίζει ο βομβαρδισμός από τα τουρκικά αεροπλάνα των χωριών της περιοχής. Βομβαρδίζουν και τις δικές μας θέσεις. Μονάδα της ΕΛΔΥΚ που ήταν πιο μπροστά από εμάς υποχωρεί. Το άρμα που είχαν καταλάβει από τους Τούρκους μας τρομοκρατεί. Ο οδηγός του σταματά και μας λέει ότι πίσω έρχονται τα τουρκικά τανκς και μας προτρέπει να φύγουμε. Μια νάρκη που είχε βάλει ο Φίλιππος (Φίλιππος Κρητιώτης Έφεδρος Ανθυπολοχαγός του Μηχανικού) ανατινάσσει το πρώτο τουρκικό άρμα και καθυστερεί τα υπόλοιπα. Υποχωρούμε στην Αυλώνα. Μόλις που προλάβαμε. Κάτω από τις ελιές μας βομβαρδίζουν ξανά τα αεροπλάνα. Παρακαλώ την Παναγία να νυχτώσει πιο νωρίς. Βραδιάζει. Τα αεροπλάνα φεύγουν αφού πρώτα βομβαρδίζουν όλα τα γύρω χωριά. Υποχωρούμε στη Βυζακιά. Το ραδιόφωνο μεταδίδει: «Αι ημέτεραι δυνάμεις αναδιπλούνται ομαλώς…»
Παρασκευή 16 Αυγούστου: Γίνεται ανταρσία από τους στρατιώτες του τάγματος. Αρκετοί ανέβηκαν στα φορτηγά, έστρεψαν τα όπλα κατά του Διοικητή και επέστρεψαν στην Πάφο μέσω Τροόδους. Παραμείναμε μόνο η μισή δύναμη του Τάγματος
Από εδώ και πέρα το ημερολόγιο μου παραμένει κενό.
Ύστερα από μια βδομάδα πήραμε διαταγή να επιστρέψουμε στην Πάφο… Την τουρκική σημαία την έκαψε η μάνα μου τον καιρό που εγώ έλειπα στον πόλεμο... 
Στις 17 του Σεπτέμβρη απολύθηκα από το στρατό και επέστρεψα στην Αθήνα για να συνεχίσω τις σπουδές μου.
Έτσι πέρασα τις διακοπές μου, το καλοκαίρι του 1974, ως πρωτοετής φοιτητής του Πολυτεχνείου. Διακοπές που σημάδεψαν και επηρέασαν τη ζωή μου στη συνέχεια. Σαράντα χρόνια μετά αφιερώνω αυτό το ημερολόγιο σε όλους τους φίλους και συναγωνιστές του 304 Τάγματος Επιστρατεύσεως της Πάφου.
Νίκος Νεοκλέους



***** 
Σημείωση:Το κείμενο δημοσιεύτηκε πέρυσι στην εφημ. "Ο Φιλελεύθερος",καθώς επίσης και στο Ιστολόγιο "Λέσχη Ανάγνωσης,Λεμεσός".