Ὕψωμα 731: Άμυνα Μέχρις Εσχάτων...

Το σημερινό άρθρο θα ρίξει φώς σε ένα άγνωστο αλλά ηρωικό κεφάλαιο του έπους του 1940. Πρόκειται για τον θρίαμβο των Ελλήνων, κατά την διάρκεια της «Εαρινής Επίθεσης» των Ιταλών στο Ύψωμα 731 τον Μάρτιο του 1941. Υπερασπιστής του υψώματος ήταν ο ταγματάρχης Δημήτριος Κασλάς, μαζί με Τὸ 5ο Σύνταγμα Πεζικού Τρικάλων ανέλαβαν την υπεράσπιση του υψώματος.

Το Ύψωμα 731 βρίσκεται περί τα 20 χλμ. βόρεια της Κλεισούρας. Ήταν ένα από τα ισχυρότερα ερείσματα που κατέλαβε ο Ελληνικός Στρατός κατά τους χειμερινούς αγώνες που προηγήθηκαν, κλειδί της όλης τοποθεσίας, στον κεντρικό τομέα της Αλβανίας. Η παραμονή σε ελληνικά χέρια του υψώματος αυτού καταδίκαζε κάθε προσπάθεια των Ιταλών.

Η ΔΙΑΤΑΓΗ ΤΟΥ ΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗ ΚΑΣΛΑ

«Επί των κατεχομένων θέσεων θα αμυνθώμεν μέχρι εσχάτων. Προμηνύεται λυσσώδης επίθεσις του εχθρού, η οποία οπωσδήποτε θα αποκρουσθή και θα συντριβή. Τότε μόνον θα διέλθει ο εχθρός εκ της τοποθεσίας μας, όταν αποθάνωμεν άπαντες επί των θέσεών μας. Ουδείς θα κινηθή προς τα οπίσω. Πάντες θα αποθάνωσι επί των θέσεών των».[1]

ΕΝΑΡΞΗ ΤΗΣ ΕΠΙΘΕΣΗΣ

Την 04:00 ώρα της 9ης Μαρτίου 1941 ο Μουσολίνι εγκαθίσταται στο παρατηρητήριο «ΚΟΜΑΡΙΤ», απέναντι  από το ύψωμα 731, σε απόσταση βολής από το ελληνικό πυροβολικό.  Κανένας άλλος αρχηγός κράτους  δεν πήγε ποτέ τόσο κοντά στην πρώτη γραμμή, όσο ο Μουσολίνι σ΄αυτην  την επίθεση.

Στις 6:30  το πρωί της 9ης Μαρτίου ξεκινά η  εαρινή επίθεση με την κωδική ονομασία «Πριμαβέρα»  με βολές πυροβολικού και εναέριους βομβαρδισμούς. Η πυκνότητα των πυρών ήταν ιδιαίτερα μεγάλη κατά του υψώματος 731. Δυόμισι ώρες κράτησε η προπαρασκευή του Ιταλικού πυροβολικού. Υπολογίζεται ότι μέσα σε δυόμισι  ώρες έπεσαν πάνω στις Ελληνικές θέσεις πάνω από  100.000 βλήματα. Με το ξημέρωμα στα 400 πυροβόλα και τους 300  όλμους προστίθενται και τα πυρά της Ιταλικής Αεροπορίας, μέσα σε λίγες ώρες το ύψωμα ισοπεδώνεται.

Στις  08:00 αρχίζει η κίνηση του Πεζικού με παραπλανητική ενέργεια εναντίον του δεξιού του Συγκροτήματος ΚΕΤΣΕΑ (υψώματα χ. Μπούμπεσι) και του αριστερού του, εναντίον του συγκροτήματος. ΜΠΑΛΝΤΟΥΜΗ και του Συγκροτήματος ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ. Τα Ιταλικά τμήματα καθηλώνονται, Στις 09:00 αρχίζει η κανονική επίθεση κατά του υψώματος 731 και του Μπρέγκου-Ράπιτ. Οι  Ιταλοί ορμούσαν με την κραυγή (αβάντι πέρ ντούτσε). Τα Ελληνικά πολυβόλα με το βαρύ τους κροτάλισμα γάζωναν τον αέρα. Οι Ιταλοί αιφνιδιάζονται, καθηλώνονται. Οι ελάχιστοι επιζώντες  Έλληνες, την κατάλληλη στιγμή εξέρχονται των κατεστραμμένων χαρακωμάτων τους και με εφ’ όπλου λόγχη και την κραυγή «ΑΈΡΑ» αντεπιτίθενται. Οι Ιταλοί ανατρέπονται και υποχωρούν προς την αρχική γραμμή εξορμήσεώς τους, καταδιωκόμενοι, αρχικά από τους μαχητές και στη συνέχεια από τα πυρά του Ελληνικού πυροβολικού.

Στις 12:00 εξαπολύουν οι Ιταλοί  επίθεση με νέα τμήματα στο 731 και στο Μπρέγκου-Ράπιτ. Αποκρούονται και πάλι αλλά καταλαμβάνουν εκ νέου το ύψωμα 717 προ του 731. Στις 14:00 εξαπολύουν τέταρτη επίθεση και στις 16:50 πέμπτη και στα δύο υψώματα, οι οποίες επίσης αποκρούονται. Έτσι η πρώτη ημέρα της επιθέσεως στον τομέα της Ι Μεραρχίας  τερματίστηκε με πενιχρά, για τον εχθρό, αποτελέσματα, αφού το μόνο ύψωμα που κατέλαβε ήταν το ύψωμα  717 των Προφυλακών Μάχης. Αυτό ήταν και το μόνο ύψωμα που κατέλαβαν οι Ιταλοί κατά την Εαρινή Επίθεση».

Η Ιταλική επίθεση συνεχίστηκε επί τέσσερις ημέρες με αμείωτη ένταση και με μεγάλες απώλειες ιδιαίτερα για τους επιτιθέμενους. Οι βολές του ιταλικού πυροβολικού δεν έπαυαν ούτε τη νύχτα. Οι Ελληνικές δυνάμεις τελικά κατάφεραν να διατηρήσουν ακέραιες τις θέσεις τους σε όλη τη γραμμή του μετώπου, πολεμώντας πολλές φορές σώμα με σώμα, αποκρούοντας όλες τις επιθέσεις των Ιταλών. Στις 25 Μαρτίου δόθηκε η τελευταία  προσπάθεια των Ιταλών, για την κατάληψη του υψώματος  η όποια και πάλι απέτυχε. Μετά την επίθεση  ή Ιταλική ηγεσία διέταξε την παύση των επιχειρήσεων.

Η Νίκη των Ελλήνων στο ύψωμα 731 άλλαξε το ρού της ιστορίας αφού ανάγκασε τον Χίτλερ να στρέψει την προσοχή και της δυνάμης του προς την Ελλάδα καθυστερώντας την επίθεση προς την Ρωσία με αποτέλεσμα να τον βρεί ο βαρύς χειμώνας της Ρωσίας. Στο Αλβανικό μέτωπο ο Ελληνικός Στρατός έχασε περίπου 13.592 αξιωματικούς και οπλίτες από αυτούς 8.000 έχουν παραμείνει εντός του αλβανικού εδάφους άλλοι θαμμένοι άλλοι άταφοι.

ΚΆΠΟΙΟΙ ΥΠΕΡΑΣΠΙΣΤΈΣ ΤΟΥ ΥΨΏΜΑΤΟΣ 731

Αγγελίδης Ηλίας του Ελευθέριου, Στρατιώτης του 5ου ΣΠ. Φονεύθηκε στο ύψωμα 731 (ΒΔ Κλεισούρας) στις 14 Φεβρουαρίου 1941.

Αντωνάκης Στυλιανός του Νικολάου, Στρατιώτης του 67ου ΣΠ. Φονεύθηκε στο ύψωμα 731 (ΒΔ Κλεισούρας) στις 14 Απριλίου 1941.

Βασιλειάδης Αναστάσιος του Ιωάννη, Στρατιώτης του 19ου ΣΠ. Φονεύθηκε στο υψ. 731 (ΒΔ Κλεισούρας) στις 13 Μαρτίου 1941.

Βυθούλκας Αντώνης του Δημητρίου, Στρατιώτης του 19ου ΣΠ. Φονεύθηκε στο υψ. 731 ( ΒΔ Κλεισούρας) στις 19 Μαρτίου 1941.

Γαβριηλίδης Γεώργιος του Δημητρίου, Δεκανέας του 19ου ΣΠ. Φονεύθηκε στο υψ. 731 (ΒΔ Κλεισούρας) στις 19 Μαρτίου 1941.

Εμμανουηλίδης Δημήτριος του Εμμανουήλ, Δεκανέας του 67ου ΣΠ. Φονεύθηκε στο υψ. 731 (ΒΔ Κλεισούρας) στις 14 Απριλίου 1941.

Κοσμίδης  Χρήστος,  Δεκανέας του 13ου ΣΠ. Φονεύθηκε στο υψ. 731 (ΒΔ Κλεισούρας) στις 10 Μαρτίου 1941.

Δενδρινός  Δημήτριος του Ιωάννη, Δεκανέας του 51ου ΣΠ. Φονεύθηκε στο υψ. 731 (ΒΔ Κλεισούρας) στις 5 Φεβρουαρίου 1941.

Δερβίσης Κωνσταντίνος του Ιωάννη, Στρατιώτης του 5ου ΣΠ. Φονεύθηκε στο υψ. 731  (ΒΔ Κλεισούρας) στις 9 Μαρτίου 1941.

Ζάρα Δαυίδ του Αρων, Στρατιώτης του 67ου ΣΠ. Φονεύθηκε στο υψ. 731  (ΒΔ Κλεισούρας) στις 30 Μαρτίου 1941.

Ζυγουμης Γεώργιος του Παναγιώτη, Στρατιώτης του 51ου ΣΠ. Φονεύθηκε στο υψ. 731  (ΒΔ Κλεισούρας) στις 28 Ιανουαρίου 1941.

Καιτσωτης Ηλίας του Περικλή, Στρατιώτης του 5ου ΣΠ. Φονεύθηκε στο υψ. 731  (ΒΔ Κλεισούρας) στις 24 Φεβρουαρίου 1941.

Καιτσωτης  Ευάγγελος του Παναγιώτη, Στρατιώτης του 51ου ΣΠ. Φονεύθηκε στο υψ. 731  (ΒΔ Κλεισούρας) στις 29 Ιανουαρίου 1941.

Καρασούλης  Στέργιος του Ιωάννη, Ανθυπολοχαγός του 5ου ΣΠ. Φονεύθηκε στο υψ. 731  (ΒΔ Κλεισούρας) στις 14 Μαρτίου 1941.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΊΑ

• ΑΡΧΕΙΟ Δ.Γ. ΚΑΣΛΑΣ, «ΣΤΟ ΕΠΟΣ ΤΟΥ 1940-41 – Ο τιτάνιος αγώνας στο ύψωμα 731 μέσα από το ημερολόγιο του Ταξίαρχου Δημήτρη Κασλά»

• ΥΨΩΜΑ 731, Η μεγάλη Επική Μάχη των Ελλήνων την Άνοιξη του 1941, Γεώργιος Τζουβάλας, Εταιρεία Μελέτης Ελληνικής Ιστορίας

• ΓΕΣ/ΔΕΚ «Στρατιωτική Ιστορία της Νεωτέρας Ελλάδος» Αθήναι 1980 σ.161-162

• ΓΕΣ/ΔΙΣ

Παραπομπές:

• [1] ΑΡΧΕΙΟ Δ.Γ. ΚΑΣΛΑΣ, «ΣΤΟ ΕΠΟΣ ΤΟΥ 1940-41 – Ο τιτάνιος αγώνας στο ύψωμα 731 μέσα από το ημερολόγιο του Ταξίαρχου Δημήτρη Κασλά»

*Του Κωνσταντίνου Αραμπάμπασλη

*ΑΡΘΡΟ: ΔΕΝ ΞΕΧΝΩ! Ο κατάλογος των νεκρών Πόντιων αξιωματικών 1940-41 ΔΕΣ ΕΔΏ: https://cognoscoteam.gr/%CE%B4%CE%B5%CE%BD-%CE%BE%CE%B5%CF%87%CE%BD%CF%89-%CE%BF-%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%AC%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%BF%CF%82-%CF%84%CF%89%CE%BD-%CE%BD%CE%B5%CE%BA%CF%81%CF%8E%CE%BD-%CF%80%CF%8C%CE%BD%CF%84%CE%B9/