Η Τουρκία ως διαμετακομιστική χώρα ενέργειας

Η Ευρώπη, για πολλά χρόνια, κάλυπτε το μεγαλύτερο μέρος των αναγκών της σε φυσικό αέριο, με εισαγωγές από την Σοβιετική Ένωση αρχικά και από την Ρωσία αργότερα.

Το μεγαλύτερο μέρος (περίπου το 80%) του ρωσικού φυσικού αερίου, κατέληγε στην Ευρώπη μέσω ενός δικτύου αγωγών, που διερχόταν από την Ουκρανία. 

Σε αντάλλαγμα, η Ρωσία είχε συμφωνήσει να πουλά φυσικό αέριο στην Ουκρανία σε εξαιρετικά χαμηλή τιμή. Ωστόσο, η Ρωσία το 2006 αποφάσισε να αναθεωρήσει την τιμολογιακή της πολιτική και να καταργήσει την προνομιακή τιμή που απολάμβανε μέχρι τότε η Ουκρανία.
Οι διαπραγματεύσεις που διεξήχθησαν μεταξύ Ρωσίας – Ουκρανίας, δεν κατέληξαν σε μια κοινά αποδεκτή τιμή και ως αποτέλεσμα, η ροή του φυσικού αερίου προς την Ευρώπη μειώθηκε αισθητά, επειδή και η Ρωσία μείωσε την ροή αλλά και η Ουκρανία παρακρατούσε μέρος του φυσικού αερίου για τις δικές της ανάγκες. 

Η διαμάχη συνεχίστηκε μέχρι και το 2009, έτος κατά το οποίο η Ρωσία διέκοψε εντελώς την παροχή του φυσικού αερίου προς την Ευρώπη μέσω Ουκρανίας. 

Το αποτέλεσμα ήταν η σοβαρή διαταραχή στον εφοδιασμό με φυσικό αέριο σε μεγάλο μέρος της Ευρώπης και κυρίως στην Αυστρία, την Τσεχία, στην Σερβία, την Μολδαβία, την Βουλγαρία, την FYROM και την Βοσνία- Ερζεγοβίνη.

Η Ευρώπη, αλλά και η Ρωσία, μετά από αυτό άρχισαν να ψάχνουν εναλλακτικές λύσεις, τόσο στο θέμα της διαμετακόμισης όσο και στο θέμα της διαφοροποίησης των παραγωγών χωρών. Ήδη τότε, βρισκόταν υπο κατασκευή, ο αγωγός Nord Stream, που παρέκαμπτε την Ουκρανία, μεταφέροντας φυσικό αέριο από την Ρωσία κατευθείαν στη Γερμανία, διαμέσου της Βαλτικής θάλασσας.

 Ο αγωγός αυτός άλλαξε κατά πολύ την κατάσταση αφού το 2014, μόνο το 53% του ρωσικού φυσικού αερίου που κατανάλωνε η Ευρώπη διερχόταν από την Ουκρανία σε σχέση με το αρχικό 80% το 2009.

Η κρίση θεάθηκε ως ευκαιρία και από την Τουρκία, η οποία στηριζόμενη στην προνομιακή γεωγραφική θέση της, επιδίωξε να αποκομίσει όσο το δυνατόν περισσότερα οφέλη, στοχεύοντας μέσω της ενεργειακής της πολιτικής να μετατραπεί σε διαμετακομιστική χώρα και ενεργειακό κόμβο, διαμέσου της οποίας η Ευρώπη θα αποκτούσε εναλλακτικές πηγές προμήθειας φυσικού αερίου και πετρελαίου, και θα αντιμετώπιζε παράλληλα το θέμα της Ουκρανίας. Το τουρκικό εγχείρημα έχαιρε και χαίρει την έγκριση και υποστήριξη τόσο της ΕΕ όσο και των ΗΠΑ, στην προσπάθειά τους να διαφοροποιήσουν τις χώρες προμήθειας φυσικού αερίου και να μειώσουν το ρόλο και την επιρροή της Ρωσίας.

Όσον αφορά το πετρέλαιο, η Τουρκία ήδη από το 2000, διέθετε τον αγωγό Μπακού – Τιφλίδα- Τσεϋχάν (Baku-Tbilisi-Ceyhan), χωρητικότητας 1 εκ. βαρελιών την ημέρα, ο οποίος μετέφερε πετρέλαιο από την Κασπία θάλασσα στην Μεσόγειο.

 Ο αγωγός αυτός αποτελούσε διακαή πόθο των ΗΠΑ στην προσπάθειά τους να δημιουργήσουν εναλλακτικούς διαδρόμους για το πετρέλαιο της Κασπίας, πέραν των ρωσικών. Υπήρχε επίσης ο αγωγός πετρελαίου Κιρκούκ – Τσεϋχάν (Kirkuk-Ceyhan) , ήδη έτοιμος από την δεκαετία του 1990, ο οποίος συνδέει το βόρειο Ιράκ με την Τουρκία, χωρητικότητας 1.6 εκ. βαρελιών και πλέον αποτελεί τον κύριο εξαγωγικό δρόμο για το Ιρακινό πετρέλαιο.

Όσον αφορά στο φυσικό αέριο, λειτουργεί επιχειρησιακά και ο αγωγός φυσικού αερίου Μπακού – Τιφλίδα- Ερζουρούμ (Baku-Tbilisi-Erzurum) από το 2007, χωρητικότητας 25 bcm ετησίως και ο οποίος έχει διασυνδεθεί με το ελληνικό σύστημα μεταφοράς φυσικού αερίου, σε μια πρώτη απόπειρα να υλοποιηθεί το σχέδιο του Νοτίου Διαδρόμου (Southern Gas Corridor).

Παράλληλα, επιχειρησιακός είναι ήδη ο αγωγός φυσικού αερίου Ταυρίδας – Άγκυρας (Tabriz-Ankara), χωρητικότητας 14 bcm ετησίως, ο οποίος συνδέει την Τουρκία με το Ιράν και ο οποίος μπορεί να διασυνδεθεί με το υπόλοιπο δίκτυο στην Τουρκία. Ένας ακόμα αγωγός φυσικού αερίου, είναι ο Blue Stream, ο οποίος σχεδιάστηκε το 1997, ώστε η εισαγωγή ρωσικού φυσικού αερίου στην Τουρκία να μην εξαρτάται από την Ουκρανία. 

Ο αγωγός ολοκληρώθηκε και οι πρώτες παραδόσεις φυσικού αερίου ξεκίνησαν το 2003. Η χωρητικότητα του αγωγού είναι 16bcm ανα έτος.

Ωστόσο το κυρίαρχο πρόγραμμα, η υλοποίηση του οποίου θα αποτελέσει το βατήρα της ανάδειξης της Τουρκίας σε ενεργειακή υπερδύναμη, είναι το πρόγραμμα του Νοτίου Διαδρόμου του Φυσικού Αερίου (Southern Gas Corridor), που αναμένεται να μεταφέρει φυσικό αέριο από το Αζερμπαϊτζάν στην Ευρώπη, διαμέσου της Τουρκίας. Το πρόγραμμα, περιλαμβάνει τέσσερα υποπρογράμματα :

Την εκμετάλλευση του κοίτασματος φυσικού αερίου Shah Deniz II, ένα από τα μεγαλύτερα κοιτάσματα στον κόσμο, το οποίο βρισκεται στο Αζερμπαιτζάν. Εκτιμάται ότι περιέχει 1,4 tcm (trillion cubic meters), φυσικού αερίου. Η πρώτη φάση εκμετάλλευσης (Shah Deniz I), λειτουργεί επιχειρησιακά από το 2006 και παράγει 9 bcm φυσικού αερίου το χρόνο εκ των οποίων τα 6.6bcm, εξάγονται στην Τουρκία. Η δεύτερη φάση εκμετάλλευσης (Shah Deniz II), θα εφοδιάσει το Πρόγραμμα του Νοτίου Διαδρόμου και αναμένεται να καταστεί επιχειρησιακή το 2018.

Τον αγωγό φυσικού αερίου του Νοτίου Καυκάσου, (South Caucasus Pipeline -SCP),ο οποίος ουσιαστικά θα δημιουργηθεί με την αναβάθμιση του τμήματος του ήδη υπάρχοντος αγωγού Baku-Tbilisi-Erzurum, που διέρχεται από το Αζερμπαϊτζάν και τη Γεωργία.

Σε αυτό το τμήμα θα προστεθεί ένας ακόμα αγωγός και δύο σταθμοί συμπίεσης στην Γεωργία. Η αναβάθμιση θα τριπλασιάσει τον μεταφερόμενο όγκο του αερίου στα 20 bcm ετησίως. 

Το μήκος του SCP είναι 691χλμ. εκ των οποίων τα 443χλμ. στο Αζερμπαιτζάν και τα 248χλμ στη Γεωργία

Το αγωγό φυσικού αερίου της Ανατολής (Trans Anatolian Natural Gas Pipeline-TANAP), ο οποίος θα ξεκινά από τα σύνορα Γεωργίας – Τουρκίας και θα σταματά στα Ελληνοτουρκικά σύνορα. Σύμφωνα με τα τεχνικά χαρακτηριστικά του και με σχεδιαζόμενη διάμετρο 56 ιντσών, θα είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος αγωγός του κόσμου. Η ετήσια χωρητικότητά του θα είναι 31bcm επεκτάσιμη στα 60bcm.

Τον αγωγό φυσικού αερίου της Αδριατικής (Trans Adriatic Pipeline –TAP), ο οποίος θα ξεκινά από τα Ελληνοτουρκικά σύνορα, θα διέρχεται από την Ελλάδα και την Αλβανία και διαμέσου της Αδριατικής θα τερματίζει στην Ιταλία. Η χωρητικότητά του αναμένεται να είναι 20bcm ετησίως και θα μπορεί επίσης να επεκταθεί. Το συνολικό μήκος αυτών των αγωγών θα είναι περίπου 3500 km.

Εκ των πραγμάτων, ήδη η Τουρκία έχει αποκτήσει εξαιρετική σημασία για την ενεργειακή ασφάλεια της Ευρώπης, ωστόσο η πολυδιάστατη ενεργειακή διπλωματία της Τουρκίας δεν σταμάτησε μόνο σε αυτά. Μια ακόμα ευκαιρία παρουσιάστηκε μετά την απόρριψη από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή του Σχεδίου South Stream, ενός αγωγού ο οποίος θα μετέφερε φυσικό αέριο από τη Ρωσία, μέσω της Μαύρης θάλασσας στη Βουλγαρία, τη Σερβία, την Ουγγαρία, την Ιταλία και την Αυστρία. Το σχέδιο απορρίφθηκε λόγω των προβλέψεων του Τρίτου Ενεργειακού Πακέτου της ΕΕ και συγκεκριμένα της πρόβλεψης σύμφωνα με την οποία ο ιδιοκτήτης των κοιτασμάτων του φυσικού αερίου ή του πετρελαίου, δεν μπορεί να είναι ιδιοκτήτης και του διαμετακομιστικού δικτύου. Μετά από αυτό, η Τουρκία σε συμφωνία με την Ρωσία, ανακοίνωσαν το 2014, την αντικατάστασή του με το Πρόγραμμα Turkish Stream, το οποίο θα ακολουθούσε περίπου την ίδια πορεία με τον κατηργημένο South Stream, ωστόσο θα κατέληγε στην Ανατολική Θράκη αντί της Βουλγαρίας. Η τελική χωρητικότητα αναμενόταν να προσεγγίζει τα 63bcm ετησίως. Η σημασία του προγράμματος γίνεται φανερή αν αναλογιστούμε ότι η συνολική ποσότητα του φυσικού αερίου που διέρχεται κατ’ έτος από την Ουκρανία ανέρχεται στα 80 bcm. Ωστόσο, το πρόγραμμα ακυρώθηκε από τη Ρωσία το 2015, μετά την κατάρριψη του ρωσικού SU-25, στην Τουρκοσυριακή μεθόριο από τουρκικά F-16 και την συνακόλουθη διάρρηξη των σχέσεων Ρωσίας – Τουρκίας.

Δεδομένου πλέον του γεωπολιτικού ανταγωνισμού των δύο χωρών και του γεγονότος ότι ο TANAP, σε βάθος χρόνου δεν μπορεί να λειτουργήσει μόνο με το Αζερικό αέριο, η Τουρκία κινείται ενεργά για την διαφοροποίηση των χωρών εισαγωγής μειώνοντας την εξάρτησή της από το ρωσικό φυσικό αέριο. Εκτός, από τη Ρωσία πιθανούς προμηθευτές αποτελούν το Τουρκμενιστάν, το Ιράν και η Περιφερειακή Κυβέρνηση του Ιρακινού Κουρδιστάν (Kurdistan Regional Government – KRG). Ωστόσο, η τουρκική εξωτερική πολιτική, η οποία έχει στοιχηθεί με το σουνιτικό στρατόπεδο στο πλευρό της Σαουδικής Αραβίας, καθιστά εξαιρετικά δύσκολη την ενεργειακή συνεργασία με το Ιράν.

Όσον αφορά στους άλλους προμηθευτές, ήδη έχει υπογραφεί από το 2013, συμφωνία μεταξύ της Τουρκίας και της Περιφερειακής Κυβέρνησης του Ιρακινού Κουρδιστάν, για πώληση ποσοτήτων φυσικού αερίου που αναμένεται να φτάσουν τα 20bcm το 2020. Μετά τη συμφωνία, η Αγγλοτουρκική εταιρία Genel Energy, υπέγραψε με την Περιφερειακή Κυβέρνηση του Ιρακινού Κουρδιστάν συμβόλαιο ανάπτυξης και εκμετάλλευσης δύο κοιτασμάτων φυσικού αερίου των Miran και Bina Bawi. Επιπρόσθετα, τον περασμένο Δεκέμβριο η Άγκυρα ανακοίνωσε ότι τουρκική κρατική εταιρία φυσικού αερίου Botas, θα κατέθετε προσφορά για την κατασκευή αγωγού μεταφοράς φυσικού αερίου μήκους 185χλμ. που θα συνέδεε το ιρακινό δίκτυο που καταλήγει στη Σιλώπη, με το κουρδικό δίκτυο στην Μαρντίν. Απώτερος στόχος, φαίνεται να είναι η διοχέτευση του Ιρακινού αερίου στον TANAP.

Παράλληλα η Άγκυρα διερευνά την δυνατότητα διοχέτευσης φυσικού αερίου από το Τουρκμενιστάν στον TANAP, ως μια ακόμα εναλλακτική στο Ιρανικό φυσικό αέριο. Ωστόσο, αυτό απαιτεί την κατασκευή αγωγού, του Trans-Caspian Pipeline (TCP) που θα διατρέχει την Κασπία, και θα συνδέει το Αζερμπαϊτζάν με το Τουρκμενιστάν, ενώ θα πρέπει να επιλυθεί και η μεταξύ τους διένεξη, σχετικά με την ιδιοκτησία των κοιτασμάτων του Serdar/Kyapaz. Η σημασία του Τουρκμενιστάν τόσο για την Τουρκία όσο και για την Ευρωπαϊκή Ένωση, αποδεικνύεται από την τετραμερή διάσκεψη, που διεξήχθηκε την Άνοιξη του 2015 στην Ashgabat, μεταξύ της ΕΕ και της Τουρκίας, του Αζερμπαιτζάν και του Τουρκμενιστάν. Η ΕΕ, αντιπροσωπευόταν από τον αντιπρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και επικεφαλή της ευρωπαικής ενεργειακής στρατηγικής, Maroš Šefcovic. Σύμφωνα με το ανακοινωθέν της διάσκεψης, το Τουρκμενικό φυσικό αέριο αναμένεται να αρχίσει να εξάγεται στην Ευρώπη από το 2019.

Για να κλείσουμε, αφήσαμε τελευταία την προοπτική μεταφοράς διαμέσου αγωγού που θα διέρχεται από την Τουρκία και πιθανότατα θα συνδέεται στον TANAP, των κοιτασμάτων που έχουν ανακαλυφθεί στην Νοτιοανατολική Μεσόγειο, στις υφαλοκρηπίδες της Αιγύπτου, του Ισραήλ και της Κύπρου. Η προοπτική αυτή φαίνεται ακόμα πιο πιθανή μετά την ανακάλυψη του κοιτάσματος φυσικού αερίου Ζορ στην Αίγυπτο και την προσπάθεια επαναπροσέγγισης Τουρκίας και Ισραήλ, μετά την διακοπή των σχέσεών τους, συνεπεία του επεισοδίου MAVI MARMARA.

Εκ πρώτης όψεως, φαίνεται ότι η Τουρκία, στηριζόμενη στην εξαίρετη γεωγραφική της θέση, στις ήδη υπάρχουσες υποδομές της, στην αυξανόμενη εσωτερική ζήτηση για φυσικό αέριο, στην ανάγκη της Ευρώπης να διακόψει την ενεργειακή της εξάρτηση από τη Ρωσία αλλά και στον ανταγωνισμό μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας, καθίσταται μια νέα Ουκρανία. Μετατρέπεται αργά αλλά σταθερά σε μια αναντικατάστατη διαμετακομιστική χώρα, η οποία θα συγκεντρώνει όλο τον ενεργειακό πλούτο της Κασπίας και της Μέσης Ανατολής, πρίν αυτός διατεθεί στην Ευρώπη. Ωστόσο, αυτό που πρέπει η Ευρωπαϊκή Ένωση και κυρίως οι χώρες του ευρωπαϊκού νότου να σκεφθούν, είναι το αν μια τέτοια επιλογή είναι η σωστότερη και αν διασφαλίζει τα μακροχρόνια συμφέροντά τους. Η ευρωπαϊκή ενεργειακή κρίση αποτελεί ένα κλασικό παράδειγμα του τρόπου που ο διαμετακομιστής μπορεί να επηρεάσει τόσο τον εξαγωγέα ενέργειας όσο και τους καταναλωτές. Κατέδειξαν επίσης, τόσο την ενεργειακή εξάρτηση της Ευρώπης από την Ρωσία και συνακόλουθα την Ουκρανία, όσο και την εξάρτηση της Ρωσίας από την Ουκρανία, την κύρια διαμετακομιστική χώρα του φυσικού αερίου της. Η Ουκρανία, αποτελούσε την μοναδική δυνατή επιλογή διαμετακόμισης του ρωσικού αερίου προς την ευρωπαϊκή αγορά, διαμέσου ενός πολύπλοκου και διαπλεκόμενου δικτύου αγωγών, που εφοδίαζαν τόσο την εσωτερική όσο και την διεθνή αγορά.

Εδώ θα πρέπει να επισημάνουμε, ιδιαίτερα με βάση τα γεγονότα στην Ουκρανία, τόσο αυτά της ενεργειακής κρίσης, όσο και αυτά του εμφυλίου που σιγοβράζει στην πολύπαθη χώρα, ότι ένα κράτος για να μπορέσει να ανταποκριθεί επάξια στις απαιτήσεις του μοναδικού διαμετακομιστή, πρέπει να μην αντιμετωπίζει εσωτερικά προβλήματα ασφαλείας, να διακρίνεται από εσωτερική πολιτική σταθερότητα και να μην αποτελεί μέρος διεθνών συρράξεων και προβλημάτων στον περίγυρό του, αλλά παράγοντα σταθερότητας και ασφάλειας. Σε αντίθετη περίπτωση το ρίσκο που παίρνουν οι επενδυτές αυξάνει υπέρμετρα, αυξάνοντας και το κόστος, ενώ μια ασταθής κυβέρνηση σε αναζήτηση πόρων,μπορεί να εξελιχθεί σε ακόρεστο και αναξιόπιστο διαπραγματευτή. Εάν λοιπόν το ζητούμενο είναι απλά η αντικατάσταση της Ουκρανίας ως διαμετακομιστικής χώρας και ο περιορισμός της Ρωσίας, η Τουρκία μπορεί όπως είδαμε να την αντικαταστήσει επάξια. Εάν όμως το ζητούμενο είναι η ενεργειακή ασφάλεια της Ευρώπης, η προστασία των Ευρωπαίων πολιτών και η οικονομική τους ευημερία, η Τουρκία δεν μπορεί να αποτελεί την μοναδική ευρωπαϊκή επιλογή.

                                                                               Κούρδοι εισέρχονται στο τουρκικό έδαφος

Για να γίνουμε πιο συγκεκριμένοι, αυτή τη στιγμή έχει αναζωπυρωθεί και μαίνεται στην Τουρκία, ένας ακήρυκτος εμφύλιος μεταξύ των Κούρδων και των Δυνάμεων Ασφαλείας. Η εμφύλια αυτή σύγκρουση έχει ξεκινήσει από την δεκαετία του 1980 και έκτοτε, το ενεργειακό δίκτυο της χώρας, αποτελεί στόχο των ανταρτών της Κουρδικής ένοπλης οργάνωσης PKK. Ιδιαίτερα, ο αγωγός που συνδέει τον Ιράκ με την Τουρκία, αποτέλεσε στόχο πολλαπλών επιθέσεων αυτές τις δεκαετίες, με την πρώτη να εκτελείται τέσσερις μόνο μήνες μετά την ολοκλήρωσή του το 1984.

Ο αγωγός αποτέλεσε ξανά στόχο το 2003, μειώνοντας την ικανότητα μεταφοράς από 1.100.000 βαρέλια στα 400.000 περίπου. Επιθέσεις σημειώθηκαν επίσης το 2007, το 2008, το 2012, ενώ η πλέον πρόσφατη σημειώθηκε το περασμένο καλοκαίρι και κόστισε στην περιφερειακή κυβέρνηση του Ιρακινού Κουρδιστάν, περίπου 500 εκ. δολάρια σε χαμένα έσοδα. Ανάλογες επιθέσεις έχουν σημειωθεί στους αγωγούς που μεταφέρουν φυσικό αέριο από το Ιράν, ενώ το 2008, επίθεση σημειώθηκε και στον πετρελαϊκό αγωγό Μπακού – Τιφλίδα- Τσεϋχάν, που αν και αρχικά αποδόθηκε στο PKK, νεότερα δημοσιεύματα την αποδίδουν σε κυβερνοεπίθεση, υποδεικνύοντας ως υπεύθυνη τη Ρωσία. Η επίθεση στον αγωγό σημειώθηκε δύο ημέρες πρίν την έναρξη του Ρωσογεωργιανού πολέμου. Παράλληλα, η τουρκική πολιτική ζωή είναι εξαιρετικά πολωμένη, όσον αφορά στην προσπάθεια του Τούρκου προέδρου Ερντογάν να μετασχηματίσει το πολίτευμα της χώρας σε αμιγώς προεδρικό, προσθέτοντας έναν ακόμα κίνδυνο, αυτόν της πολιτικής αβεβαιότητας.

Πέραν, αυτών των κινδύνων, η τουρκική εξωτερική πολιτική, η οποία έχει στοιχηθεί με το σουνιτικό στρατόπεδο στο πλευρό της Σαουδικής Αραβίας, ενέχει κινδύνους όσον αφορά την προσέλκυση του Ιράν αλλά και άλλων χωρών της Κεντρικής Ασίας στο να διασυνδέσουν τα συστήματά τους με το αντίστοιχο τουρκικό και να επιλέξουν την Τουρκία ως διαμετακομιστική χώρα.

Παράλληλα, η βαθμιαία ισλαμοποίηση της χώρας και η συμπεριφορά της σε διάφορα διεθνή θέματα, όπως η στάση της στο προσφυγικό ζήτημα, στο οποίο παρόλες τις υποσχέσεις δεν ανέκοψε τις προσφυγικές ροές, θέτουν πλέον ανοικτά ζητήματα αξιοπιστίας. Ως εκ τούτου, η Ευρωπαική Ένωση και ιδίως οι χώρες της νότιας Ευρώπης, θα πρέπει να πιέσουν τουλάχιστον για την ανάπτυξη και άλλων εναλλακτικών οδών εφοδιασμού σε φυσικό αέριο.

                                                                                             Nord Stream II

Μια τέτοια εναλλακτική, θα μπορούσε να είναι ένας υποθαλάσσιος αγωγός που θα μετέφερε στην Ευρώπη, φυσικό αέριο από τα κοιτάσματα της νοτιοανατολικής Μεσογείου, εξασφαλίζοντας ταυτόχρονα και τις παραγωγούς χώρες της περιοχής. Ειδάλως, δεδομένης της ακαταλληλότητας της Τουρκίας, μπορεί η νότια Ευρώπη, να ανακαλύψει, ότι παρόλες τις προσπάθειες της και ενεργειακά θα εξαρτάται πλέον από την Γερμανία, η οποία με την κατασκευή του Nord Stream II, (πολλοί λένε καταστρατηγώντας το Τρίτο Ενεργειακό Ευρωπαϊκό Πακέτο) καθίσταται ο σημαντικότερος εισαγωγέας ρωσικού φυσικού αερίου στην Ευρώπη.

newsroom/globalview.gr

SHARE

ΝΙΚΟΛΑΣ ΓΡΕΒΕΝΙΩΤΗΣ

θέλω να δώσω φόρο τιμής σε όλους εκείνους που θυσίασαν την προσωπική τους ελευθερία καιπολλοί περισσότεροι την ζωή τους για την ΠΑΤΡΙΔΑ, ώστε να υπάρχουμε εμείς σήμερα ως Έθνος και πολίτες αυτής της ένδοξης χώρας που λέγετε ΕΛΛΑΔΑ….

• 
• 
• 
• 
•